|
|
W SASIEDZTWIE NASZEJ SZKOŁY - CHYLONIA
|
Poczytaj
Przeglad Chylonski - pismo Rady Dzielnicy Chylonia
|
Najstarsza wzmianka o naszym terenie znajduje się w dokumencie księcia Świętopełka z 1260 roku: potok Chylonia (Kilona) stanowi granicę stacji rybackiej nadanej klasztorowi Norbertanek w Żukowie.
Wieś Chylonia (niem. Kielau) była lokowana na prawie polskim. W 1351 roku Krzyżacy zamienili prawo polskie na chełmińskie.
W XVI wieku wieś była prywatną własnością Jana Sokołowskiego. Później należała do dóbr starościńskich. W 1702 r trzymał ją królewicz Aleksander Sobieski. Od 1766 należała do generała Ignacego Przebendowskiego, wojewody pomorskiego i starosty puckiego. Później podzielono folwark chyloński na parcele, w 1843 roku miała aż 31 właścicieli.
|
|
|
Slownik Geograficzny Królestwa Polskiego z lat 1880-1902 podaje, że Chylonia była w tym czasie dużą wsią gburską, większą od Gdyni, położoną przy trakcie bitym
gdańsko-wejherowskim i puckim, z dworcem kolei żelaznej
gdańsko-szczecińskiej
wybudowanym kilometr za wsią.
Obszaru ziemi miała 82 włók
(włóka - około 20 ha).
Katolików mieszkało tu 438,
ewangelików 85.
We wsi był kościół o średniowiecznym rodowodzie, będący filią parafii oksywskiej,
oraz szkoła katolicka.
W okresie międzywojennym
czynne były dwie kuźnie,
dwa młyny wodne i tartak.
Wodę pitną czerpano jeszcze wówczas wprost z Chylonki,
była kryształowo czysta.
W 1919 roku Jan Radtke został oficjalnie wybrany sołtysem Chyloni i wójtem Gdyni - jako pierwszy polski przedstawiciel administracji po 140 latach rządów niemieckich.
|
|
|
Z dniem 7 maja 1930 roku zniesiono gminę wiejską Chylonię
w powiecie morskim, a terytorium jej włączono do miasta Gdyni.
W 1939 roku przeżywała Chylonia swoje tragiczne i bohaterskie chwile. Tu przy stacji kolejowej zatrzymał się słynny, zaimprowizowany przez robotników stoczniowych pociag pancerny "Smok Kaszubski", kończąc swój krótki żywot bojowy.
Wiosną 1945 roku na łąkach między Chylonią a Rumią, umocnionych, poprzecinanych rowami strzeleckimi i stanowiskami artylerii polowej, powstrzymali Niemcy natarcie frontu od północnego zachodu. Wtedy Rosjanie i polska brygada czołgów wtargnęły do śródmieścia Gdyni od strony wzgórz Witomina. Był 26 marca 1945 roku.
|
| |
W sąsiedztwie Chyloni, na przeciwko obecnej Szkoły Podstawowej nr 10, jest wzniesienie zwane górą Świętego Mikołaja, albo Świętą Górą.
Od wieków było to miejsce kultu, najpierw pogańskiego, a póżniej chrześcijańskiego. W dniu Świętego Mikołaja (6 grudnia) i w Dni Krzyżowe (czyli trzy dni poprzedzające Święto Wniebo- wstąpienia) szły tutaj procesje wiernych i odprawiano nabożeństwo.
Jak niesie podanie pra- stare, miał się na tej górze Święty Mikołaj objawić i nadzwyczajne łaski świadczyć wiernym.
Dokumenty potwierdzają, że w XVI wieku istniała tu kaplica Świętego Mikołaja z jego cudowną figurą. O tej figurze czytamy w wizytacji kościelnej biskupa Szembeka z 1701 roku, że w czasie reformacji luteranie chcieli odwieść lud od pobożnych pielgrzymek na Świętą Górę i dlatego figurę po kryjomu schowali, ale ta na powrót stanęła na starym miejscu. Później nawet nogi urżnęli Św. Mikołajowi, ale ona (figurka) jeszcze trzy razy wróciła. Zeznawali to pod przysięgą nawet luteranie.
|
|
|
| |
Kilka kroków od kaplicy znajdowała się studzienka Św. Mikołaja, której woda okazywała się skuteczna w leczeniu chorób.
W 1752 roku zbudowano na miejscu starej zapadłej kapliczki - nową murowana kaplicę, przy której osiadł, jako jej wierny stróż, pustelnik Feliks Weseli. Kaplica stała do roku 1845, gdy obalił ją zimowy sztorm. Figura Św. Mikołaja trafiła do miejsowego kościoła.
Na początku XIX wieku postawiono małą kapliczkę Św. Mikołaja w centrum wsi, w sąsiedztwie kościoła, karczmy Vossa i młyna nad Chylonką.
W 1995 roku odżył kult świętego miejsca na górze. 25 marca 1996, w Święto Zwiastowania, przy grocie odprawiono pierwsze nabożeństwo. W zagłębieniu zachodniego zbocza znajduje się obecnie murowana grota-kapliczka z małą figurką Matki Bożej, a nieco poniżej druga kapliczka z figurą świętego Mikołaja, wybudowana w 1997 roku.
|
|
|
|
|
Święty Mikołaj niegdyś czczony był powszechnie na Kaszubach jako patron pasterzy i rybaków. Nieoceniony ksiądz Bernard Sychta w swoim Słowniku Gwar Kaszubskich zanotował taką oto modlitwę rybaka, mającego kłopoty z dotarciem na ląd:
Swiati Mikołaju
pomoż mie do kraju.
Jedna Klara mom,
do klôsztoru ją dom.
Gdy jednak rybak pomoc otrzymał i dotarł bezpiecznie do swojej chëczy, dodawał:
Morze, morze, kuszni (pocałuj) mie w rzëc (słowo niecenzuralne),
moja Klara może doma bëc.
|
|
|
Pierwszy kościół w Chyloni, pod wezwaniem Św. Mikołaja, drewniany, na miejscu obecnego, został ufundowany przez archidiakona Stanisława i wzniesiony w XIV wieku (1352 r ?).
Aż do XX wieku był kościołem filialnym parafii oksywskiej, parafia chylońska powstała dopiero w 1913 roku ( a parafia gdyńska jeszcze później, w 1926 roku).
Przejściowo, w XVI i XVII wieku kościół służył protestantom. W dzisiejszej budowli zachowane jest dawne, średniowieczne prezbiterium. Nawa głowna pochodzi z 1857 roku, nawa boczna z 1981, a zakrystia z 1983 roku.
|
|
|
Stara chylońska szkoła powszechna mieściła się w budynku, znajdujacym się dziś na tyłach Szkoły Podstawowej nr 10.
Miała Chylonia swego czasu karczmę Vossa
na rogu ulic Chylońskiej i Starogardzkiej.
Obecnie potomek dawnych właścicieli, pan Antoni Voss, weterynarz, prowadzi tu prywatną lecznicę dla zwierzat. Po sąsiedzku mieści się kawiarenka internetowa.
|
|
|
|
Na skrzyżowaniu ulic Chylońskiej i Wiejskiej sąsia- dują ze sobą trzy epoki budownictwa: parterowy, ceglasty dom Miotków w końca XIX wieku stoi obok 4-piętrowej kamienicy, którą rodzina Miotków wystawiła w okresie międzywojennym, a za nimi widnieją 10-piętrowe wieżowce z lat 60-tych.
Przy ulicy Chylońskiej 55 stoi ciekawy budynek - pałacyk z 1870 roku, niedawno odremontowany (w latach 70-tych wciągniety na listę zabytków).
|
|
|
Poczta w Chyloni była niegdyś ważniejsza od gdyńskiej. 1 września 1870 roku została uruchomiona ekspedycja pocztowa Kielau (Chylonia), którą umieszczono w budynku dworca kolejowego w Chyloni. W 1920 roku, gdy urzędy administracji pruskiej zostały przejęte przez władze polskie, nawet agencję pocztową Gdynia podporządkowano placówce chylońskiej.
Jesienią 1927 roku urząd pocztowo-telekomunikacyjny Chylonia przeniósł się do nowego, obecnie zajmowanego budynku. Po przyłączeniu Chyloni do Gdyni w 1930 roku placówka otrzymała nazwę UPT Gdynia-4.
|
|
|
|
Na budynku chylońskiej poczty wisiało godło - mosiężny wizerunek orła.
W październiku 1939 roku, na polecenie władz niemieckich, godło zdjęto. Orzeł został opuszczony na linie, podzielony na 4 części i przewieziony jako złom do UPT Gdynia-1. Zakopany w piwnicy bezpiecznie doczekał końca wojny. Po wojnie wydobyty, oczyszczony i zmontowany (i na pewien okres pozbawiony korony), został przeniesiony do hallu głównego UPT-1, gdzie wisi do chwili obecnej.
|
|
|
|
|
|
|
Ma Chylonia swoje pomniki.
Przy ulicy Działdowskiej, blisko skrzyżowania z ulicą Morską, stoi na postumencie święta figura. Postawili ją mieszkańcy wsi po zakończeniu pierwszej wojny światowej, aby uczcić pamięć 40 "... najdroższych Ojców, Synów i Braci z parafii Chylonia ...", którzy zginęli na frontach wojny.
Nazwiska ich widnieją na tablicach, umieszczonych na cokole.
Drugi pomnik stoi daleko w lesie, przy drodze z Chyloni na Witomino. Jest to kamienny obelisk, poświęcony pamięci "... Strażników Przyrody Ojczystej ... " którzy zgineli w czasach ostatniej wojny. Pomnik wystawiła Liga Ochrony Przyrody w 1979 roku, z inicjatywy emerytowanego leśnika, pana Edmunda Nowakowskiego.
|
|
|
W pobliżu stacji kolejowej, przy ulicy Chylońskiej stoi dawny zajazd "Dwór Lipowy". Był niegdyś ostoją gdyńskiej kultury. W jego obszernej sali, dziś zabitej deskami, mieścił się Kaszubski Dom Ludowy "Ostoja".
W latach 80-tych była tu jeszcze siedziba Chóru Męskiego "Dzwon Kaszubski".
W ostatnich latach, po nieciekawej przebudowie, obiekt służy celom handlowym.
|
|
|
|
W latach 80-tych i 90-tych powstały w Chyloni obiekty sportowo-rekreacyjne: zespół boisk i korty tenisowe Ogniska TKKF Chëcz, oraz Park Kiloński nad Chylonką.
W sąsiedztwie tego parku, przy ulicy Wiejskiej wybudowano elegancki dworek - nową siedzibę Nadleśnictwa Gdańsk. W pobliskich lasach wytyczono przyrodnicze ścieżki edukacyjne, szlaki turystyczne i trasy rowerowe.
|
Opracowanie: Rita Pluta
na podstawie nastepujących publikacji:
Bohdan Ostrowski - Chylonia - artykuł w Roczniku Gdyńskim Nr 8 Tow. Miłośników Gdyni, 1987/88
Sławomir Kitowski - "Gdynia - miasto z morza i marzeń" - album, wyd. Studio Spartan 1997 rok
Artur Jabłoński - "Wędrówki po Kaszubach" - przewodnik, wyd BiT, Puck 2000 rok
powrót
|
|
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)
;)